Độc đáo kiến trúc nghệ thuật của Tháp cổ Pô Sah Inư ở Bình Thuận petshelterusa.com

Là 1 trong mỗi cụm tháp Chăm còn tương đối nguyên vẹn, Tháp Pô Sah Inư chắt lọc được những tinh hoa kỹ thuật kiến trúc và nghệ thuật trang trí của người Chăm xưa tạo thành vẻ uy nghiêm và kỳ bí.

Là một nhóm di tích đền tháp Chăm còn sót lại của Vương quốc Chămpa xưa, Tháp Pô Sah Inư nhữngh trung tâm thành phố Phan Thiết (tỉnh Bình Thuận) 7km về phía Đông Bắc.

Tọa lạc trên ngọn đồi khi xưa mang tên là đồi Bà Nài thuộc địa phận thôn Ngọc Lâm phường Phú Hài (xưa là Phố Hài), Po Sah Inư là một trong những mỗi trong ba nhóm đền tháp Chăm thuộc phong thái kiến trúc nghệ thuật Hòa Lai, với với tháp Podam (Pô Tằm) ở thị xã Tuy Phong và nhóm tháp Làng Gọ ở xã Thuận Hòa, thị xã Hàm Thuận Bắc.

Đây là những nhóm đền tháp cổ của quốc gia Chămpa còn lại cho tới thời nay ở miền Trung Việt Nam.

Khoảng cuối thế kỷ thứ 8 đầu thế kỷ thứ 9, người Chăm xây dựng nhóm đền tháp này với mục đích thờ vị thần Shiva - là 1 trong mỗi vị thần Ấn Độ được sùng bái và tôn kính.

Thế kỷ 15, người Chăm xây dựng thêm một vài đền thờ với kiến trúc lagn giản để thờ công chúa Po Sha Inư, là con của vua Para Ckhô nóng. Công chúa tài năng đức và phép xử sự nên được người Chăm đương thời yêu quý.

Tuy chỉ có kích thước vừa và nhỏ, nhưng Tháp Pô Sah Inư chắt lọc được những tinh hoa kỹ thuật kiến trúc và nghệ thuật trang trí của người Chăm xưa tạo thành vẻ uy nghiêm và kỳ bí. Nhóm đền tháp Po Sah Inư là 1 trong mỗi cụm tháp Chăm còn tương đối nguyên vẹn.

[Về Tây Ninh ghé thăm tháp cổ Bình Thạnh hơn 1000 năm tuổi]

Nhóm đền tháp Po Sah Inư có 3 tháp gồm Tháp Chính (tháp A), tháp thờ thần Lửa (tháp C) và tháp B thờ bò thần Nandin (cuối thế kỷ 19 vẫn tồn tại, sau đó đã mất).

Đây là nhóm đền tháp duy nhất được xây dựng trên đồi cao gần hải dương trong phong thái kiến trúc nghệ thuật Hòa Lai của nền văn hóa truyền thống Chămpa, trong khi tất tật những tháp khác đều tọa lạc trên đồi cao hoặc khu vực đồng bằng xa hải dương. Vì sao chỉ có nhóm tháp này được xây dựng gần hải dương, cho tới nay vấn đề này đang là thắc mắc chưa tồn tại lời giround đáp từ phía những nhà khoa học.

Các giá trị hiếm có của di tích về lịch sử hào hùng, niên đại, văn hóa truyền thống, nghệ thuật kiến trúc và những nội dung khác liên quan như sự kết nối giữa văn hóa truyền thống vật thể với văn hóa truyền thống phi vật thể, giữa lễ nghi tiệc tùng của thị trường người Chăm với tháp Po Sah Inư từ xưa đến nay minh chứng là nhóm đền tháp có vai trò quan trọng đặc trưng trong số những di tích kiến trúc ở địa bàn tỉnh Bình Thuận nói riêng và của cả di sản văn hóa truyền thống Chămpa nói chung.

Tháp Chính thờ thần chủ Siva, trong thâm tâm tháp vẫn còn đó bệ thờ Linga-Yoni là hình tượng của thần, có niên đại với thời với tháp cho tới nay. Từ thế kỷ 19-20, nhiều người thường gọi là tháp Phố Hài trùng với địa danh ở đây, trong sách “Inventaire descriptif des nonumorits Chăm do L’annap” ở trong phòng khảo cổ học, sử học người Pháp H.Parmentier cũng gọi là tháp Phố Hài.

Khoảng từ thế kỷ 20 về sau người Chăm gọi là tháp Po Sah Inư là tên của công chúa, chị ruột của vua Podam và đều là con của vua Chăm ParaCkhô hanh mà sử Việt gọi là La Khtrận. Sau khi Po Sah Inư mất, Hoàng tộc Chăm đã xây đền thờ để thờ Bà trong khuôn viên tháp Phố Hài. Như vậy có thời kỳ nhóm đền tháp này tồn tại 2 tên là Phố Hài và Po Sah Inư.

Từ khoảng thế kỷ 16 trở về sau, đền thờ Bà bị sụp đổ, với thời hạn này cả 3 tháp trong nhóm cũng sụp đổ dần, tạo thành một lớp đất, gạch, đá dày gần 2m chứa đựng toàn bộ khuôn viên tháp. Lúc này người Chăm sử dụng luôn luôn tháp Chính vốn thờ thần Siva từ hơn 800 năm trước đó để thờ công chúa Po Sah Inư.

Dấu tích của đền thờ được phát hiện qua đợt khai quật khảo cổ từ thời điểm năm 199đối nghịch995 với với nền móng những đền thờ và vô tận những loại ngói lợp, ngói trang trí và vật thờ. Đợt khai quật lần này cũng đã phát hiện nhiều hiện vật quý gắn sát với những lễ nghi, tiệc tùng thời kỳ này như: tượng thần, tù và bằng gốm, bộ Rasun batau (Pesani), bình gốm, mảnh tai và 1 bàn chân bò thần Nandin bằng đá granit, ống điếu và vòi ấm bằng đất nung, chén, dĩa, nồi gốm…

Có thể nói chung lại một vài nét chính về kiến trúc là toàn bộ những thể khối xây và điêu khắc của cả nhóm tháp trọn vẹn làm bằng gạch nung trước khi xây dựng. Chất kết dính là nhựa thực vật mà tập trung là dầu rái.

Các trụ áp tường hình trụ, nổi nhảy là 2 trụ phía ngoài cửa của tháp Chính. Các mảng tường ít trang trí hoa văn mà thường để trơn hoặc đụng sâu vào gạch những ô hình chữ nhật.

Người xưa trọn vẹn không dùng vật liệu đá trong kiến trúc và trang trí nghệ thuật hoặc làm đà tạo lực trên thân và đỉnh tháp, ngoại trừ bệ thờ Linga- Yoni và 1 trong những mỗi tượng thần, tượng bò thần Nandin.

Tháp Chính là tháp lớn và tối đa trong nhóm. Tháp cao 16m; có tất tật 3 tầng, hai tầng trên có kiến trúc tương tự tầng dưới nhưng giảm dần kích thước cũng giống như những xem thêm kiến trúc và nghệ thuật. Cứ như vậy, nhỏ dần và cao vút lên trên với với phần mái tháp.

Ở sống lưng chừng mái tháp có 4 lỗ thông hơi về 4 hướng, nhằm mục đích thông hơi và hút khí nóng trong trái tim tháp ra ngoài, phần nào tạo sự ổn định giữa bên trong và bên phía ngoài, sự hòa hợp giữa thần linh và trời đất. Đây đó là vấn đề nổi trội về tâm linh khi những chức sắc tiến hành lễ nghi và họ tin rằng, những vị thần từ cõi trên đi về bằng con đường này.

Tháp Chính cũng là nơi được tập trung những giá trị về kiến trúc vật chất và lòng tin cũng như về tâm linh, tín ngưỡng tôn giáo.

Ngày nay ngoài ra vị chức sắc thay mặt đại diện cho tầng lớp tu sĩ người Chăm ở địa phương chủ trì hành lễ ở trong tháp, những người dân thường và khác quốc tế cũng trọn vẹn có thể vào cầu khẩn thần linh ở bệ thờ Linga-Yoni, kể một ngày dài lễ và ngày thường.

Tháp B cao 12m, có 3 tầng như tháp A nhưng nhỏ hơn. Trong lòng tháp thờ bò thần Nandin mà từ cuối thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20 người dân địa phương vẫn thấy, sau đó không thấy nữa.

Trong đợt khai quật khảo cổ những năm 199đối lập995, những nhà khảo cổ đã tìm thấy một vài mảnh và bàn chân của bò thần Nandin. Trước tháp có một sân lễ lớn, hiện thực dùng dựng rạp trong lễ Katê.

Tháp C do tính năng nguyên thủy ban sơ là thờ thần Lửa nên kiến trúc chỉ có một tầng có những cả chân đế, thân và đỉnh tháp, tháp có chiều cao 5m; chiều rộng mỗi cạnh gần 4m. Dấu vết sụp đổ cho biết thêm hàng trăm năm trước đó cho tới những năm 80 của thế kỷ 20, phần đỉnh và mái tháp bị sạt đổ với với đế tháp bị mủn mục sâu vào bên trong thân tháp.

Sau khi tu bổ tôn tạo xong, tính năng của tháp được sử dụng lại, nhưng tập trung là nơi người ta để lễ vật trước khi vào hành lễ ở tháp Chính. Cả 3 ngôi tháp trong nhóm Po Sah Inư đã được tu bổ, tôn tạo lại nhiều lần để sở hữu được dáng vẻ kiến trúc và không khí văn hóa truyền thống như hiện tại.

Từ trước cho tới nửa đầu thế kỷ 20 người Chăm thường triển khai nhiều lễ nghi ở Tháp cổ Pô Sah Inư.

Năm 2005, liên hoan Katê được phục dựng với đông đủ những quy trình về không khí, thời hạn, hình thức, nội dung và giá trị nguyên gốc như xưa. Từ lúc được phục dựng cho tới nay, hàng năm liên hoan Katê được tổ chức đều đặn tại tháp Po Sah Inư cổ kính, trở thành điểm đến chọn lựa thu hút khác quốc tế tạo đà cho trở thành tân tiến du ngoạn.

Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của Tháp cổ Pô Sah Inư, tỉnh Bình Thuận đã tổ chức chương trình tham quan “Một ngày trtrận nghiệm văn hóa truyền thống Chăm” giúp người dân và khác quốc tế sẽ sở hữu cái nhìn tổng thể và trọn vẹn và tìm hiểu sâu hơn về nền văn hóa truyền thống Chăm Bình Thuận.

Chương trình trván nghiệm đầu tiên từ điểm Di tích Tháp Pô Sah Inư, phường Phú Hài, thành phố Phan Thiết đến Trung tâm trưng bày văn hóa truyền thống Chăm, xã Phan Hiệp, thị xã Bắc Bình.

Du khách sẽ được tìm hiểu về lịch sử hào hùng, kiến trúc đền tháp, văn hóa truyền thống, đời sống vật chất và lòng tin của người Chăm, thưởng thức ẩm thực đặc trưng, hóa thân thành những chàng trai, cô nàng Chăm trong bộ trang phục truyền thống cuội nguồn và thực hành những điệu múa dân gian, nhạc cụ truyền thống cuội nguồn dân tộc./.

01/11/2023 Tin tức kiến trúc - nội thất ngoại thất

3 kiến trúc sư nổi tiếng nhất Thế Giới

Phùng Phong. Kiến trúc sư người Việt Nam