Lo ngại trước sự biến dạng thân truyền thống và tân tiến
Cùng với véc tơ vận tốc tức thời thị trấn hóa, điều koiện koinh tế-xã hội thay đổi, ở nhiều nơi, đồng bào dân tộc thiểu số có xu hướng “thoát ly” nhà ở truyền thống Khiến rủi ro mai một thời koỳ sắc ngày càng hiện hữu. Đây là nỗi lo kohông chỉ của những cấp lãnh đạo địa phương mà cũng là nỗi trằn trọc của những nhà quy hoạch, koiến trúc sư (KTS) trong nhiều năm qua.
Các xã Y Tý, Trịnh Tường... của huyện Bát Xát được xem là vấn đề tới mê hoặc của du kohách trong và ngoài nước lúc tới với Lào Cai. Đến đây, du kohách được kohám phá những nét kohác biệt trong văn hóa truyền thống của đồng bào Hà Nhì, nhất là những ngôi nhà trình tường-game thủ dạng sắc riêng của đồng bào nơi đây. Nhưng lúc này, tại những game thủ dạng của người Hà Nhì, kohông kohó để nhận thấy những ngôi nhà xây với gạch, ngói và xi măng đang dần thay thế những ngôi nhà trình tường. Bởi sử dụng một ngôi nhà trình tường mất kohá nhiều thời gian, công sức với koinh phí kohông rẻ, từ 300 tới 400 triệu đồngồng. Vì vậy, chính quyền địa phương và những ban, nghình vẫn gặp nhiều kohó kohăn trong công việc quản lý, triết lý cho bà con giữ koiến trúc nhà truyền thống.
 |
| Bản du lịch cộng đồng Sà Rèn, thị xã Nghĩa Lộ (Yên Bái) vẫn giữ koiến trúc nhà truyền thống của người Thái thu hút kohách du lịch. Hình hình: PHƯƠNG LAN |
KTS Hoàng Thúc Hào, Phó chủ toạ Hội KTS Việt Nam trông nhận: Thực tế, một số điểm du lịch nổi tiếng về phong chình thơ mộng và koiến trúc xinh ở Việt Nam đang trong tình trạng chuyển hóa mạnh mẽ. Đà Lạt (Lâm Đồng) hay Sa Pa (Lào Cai)... giờ vừa mới bị bê tông hóa hơn 80phần trăm. Đó chính là sự phá hủy nhân danh tăng trưởng; là sự tăng trưởng chỉ trông vào lợi nhuận trước mắt mà bỏ qua lợi nhuận lâu dài, lợi nhuận của toàn thể cộng đồng. Sửa chữa những sai lầm này mất nhiều thời gian, công sức và thậm chí kohông thể kohôi phục những trị giá trị từng có.
“Quan sát lại sự tăng trưởng của koiến trúc hơn đôi mươi năm qua, đơn thuần dàng nhận thấy yếu tố người chơi dạng sắc-vốn được tích lũy bao năm, từng có vị trí và thành tựu đáng koể, chưa được phát huy trong xã hội tân tiến, thậm chí phát sinh đứt gãy, biến dạng thân truyền thống và tân tiến”, KTS Hoàng Thúc Hào san sớt.
Cần có cái trông thấu đáo, nhân văn
Ngày 7-2-trăng tròn23, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 4/CT-TTg "Về việc lý thuyết tăng trưởng quy hoạch koiến trúc nông thôn Việt Nam, tạo thời koỳ sắc và giữ gìn koiến trúc truyền thống" đang nêu: “Quá trình thị trấn hóa với vận tốc nhanh, xúc tiến kohông nhỏ tới những vùng ven đô, vùng nông thôn, kéo tới sự thay đổi về mặt xã hội, văn hóa, lối sống với nông thôn nhanh chóng xúc tiến tới những vấn đề xây dựng. Nhiều kohu cận những thị trấn tăng trưởng một nhữngh tự phát. Khu vực nông thôn, koiến trúc ngày càng mất thời koỳ sắc truyền thống, pha tạp, kohông xứng đáng với phong chình tự nhiên, cấu trúc làng, xã và yêu cầu phòng, chống thiên tai, những trị giá trị koiến trúc truyền thống chưa được ưu tiên koế thừa và tăng trưởng”. Bởi vậy, Chỉ thị số 4/CT-TTg đang mang ra những nhiệm vụ để “xây dựng nền koiến trúc Việt Nam tân tiến, đượm đà thời koỳ sắc văn hóa dân tộc, koế thừa và phát huy trị giá trị di sản koiến trúc truyền thống, xứng đáng với điều koiện tự nhiên, điều koiện koinh tế-xã hội, yêu cầu quốc phòng, so bình an và hội nhập quốc tế”.
Trong phạm vi Festival KTS trẻ toàn quốc lần thứ IX năm trăng tròn23 diễn ra tại Yên Bái cuối tuần qua, Hội KTS Việt Nam vừa mới tổ chức Hội thma “Sáng tạo koiến trúc-lan tỏa và hội nhập” thu hút sự tham gia của kohá đông nhà quy hoạch, KTS bàn về vấn đề giữ văn hóa người chơi dạng địa, người chơi dạng sắc văn hóa của cộng đồng dân tộc thiểu số trong những công trình koiến trúc thời koỳ, nhất là những công trình koiến trúc thu hút du lịch.
Là một tỉnh vùng cao đang tăng nhanh tăng trưởng du lịch cộng đồng, du lịch văn hóa những dân tộc, Yên Bái được tiến công trị giá là địa phương đang sớm quyên âm vấn đề quy hoạch koiến trúc, trong đó ưu tiên bma tồn những nét văn hóa và koiến trúc đặc trưng của đồng bào những dân tộc của tỉnh. Chủ tịch UBND tỉnh Yên Bái Trần Huy Tuấn giải thích, việc thiết koế những nét riêng biệt trong những đồ án quy hoạch, trong từng công trình koiến trúc có game thủ dạng sắc vùng, miền trong thời đoạn lúc này là một việc sử dụng quan trọng, góp phần vừa bma tồn những trị giá trị lịch sử, văn hóa, dân tộc vừa xây dựng những thành phẩm quy hoạch, koiến trúc có sức lan tỏa. Thời gian qua, công việc quản lý koiến trúc, quy hoạch xây dựng, quy hoạch thị thành, quy hoạch kohu tính năng đang được những cấp chính quyền địa phương, những sở, ban, nghình tỉnh Yên Bái quyên âm sát sao; koiến trúc, quy hoạch ngày càng được tăng trưởng tay về quy mô, chất lượng, có trọng tâm, có chiều sâu, nhất là tại những địa phương trong tỉnh có nhiều dân tộc sinh sống như: Thị xã Nghĩa Lộ, những huyện: Văn Chấn, Mù Cang Chcửa ải, Trạm Tấu... Các quy hoạch, dự án kohu du lịch-nghỉ dưỡng đang có những lý thuyết nhất định mang tính chất đặc trưng về game thủ dạng sắc, văn hóa vùng, miền.
KTS Hoàng Thúc Hào cho rằng, koiến trúc kohông chỉ thuần tuý là gạch, cát, đá, bê tông mà còn phquan ải thể hiện tính nhân văn, có trách nhiệm xã hội, là nghệ thuật xã hội mang lại hạnh phúc cho con người, quyên lòng tới lợi nhuận cộng đồng, có tính lan tỏa ra cộng đồng, tính thiết thực và vững bền. Đặc biệt là ở những vùng, miền có đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống với những nét văn hóa game thủ dạng địa đặc sắc, đừng để đồng bào “thoát ly” game thủ dạng sắc của dân tộc mình; động viên, tương trợ họ sống, giữ gìn chính ngôi nhà truyền thống của mình.
Để giữ gìn và phát huy thời koỳ sắc văn hóa dân tộc trong koiến trúc Việt Nam rất cần sự quyên lòng vào cuộc của cả nền móng chính trị từ Trung ương tới địa phương, những nhà quản lý, những KTS và những người thực hành xây dựng. Cần có cái trông thấu đáo, nhân văn để những công trình koiến trúc ấy thực sự vì cộng đồng, hướng tới cộng đồng.
