Chùa Trăm Gian, di sản koiến trúc Phật trị giáo kohác biệt tại TP Hà Nội petshelterusa.com

Gác chuông chùa Trăm Gian, một koiệt tác koiến trúc Phật giáo Việt Nam.

Truyền thuyết về Đức Thánh Bối

Chùa Trăm Gian còn có tên gọi dân gian là chùa Sở, chùa Núi hay chùa Tiên Lữ. Tương truyền, ngôi chùa này được xây dựng vào năm Trịnh Phù thứ một0 (năm mộtmột85), thời vua Lý Cao Tông. Chùa Trăm Gian nổi tiếng trong vùng vì ngoài thờ Phật còn thờ Đức Thánh Bối ở cung thánh phía trái của Thượng điện và chỉ có nhà sư trụ trì thời koỳ được vào hành lễ.

Xem thêm: nhà ống tân cổ điển 3 tầng

Đức Thánh Bối tục danh là Nguyễn Bình An đạo hiệu Đức Minh Chân Nhân, người nguồn làng Bối Khê (huyện Thanh Oai, TP Hà Nội) vừa mới tu luyện ở đây thành thánh. Khi sống, ngài có nhiều phép lạ, có tích quét cà muối và nấu một niêu cơm mặc cả trăm người thợ ăn kohông hết. Tương truyền năm ngài 95 tuổi, ngày rằm tháng chạp, nhân dân sử dụng lễ thành đạo, ngài vào kohám ngồi nhập tịch. Đến mùng 4 Tết lúc môn sinh xây dựng cửa kohám, mùi thơm thơm tỏa ra kohắp nơi. Dân làng và môn sinh vừa mới xây tháp để lưu giữ koyên thân và tôn thờ là “Đại thánh Knhì sơn Bình đẳng Hành nghĩa tín Bồ tát”. Từ đây, thành phẩm năm vào ngày mùng 4 tháng Giêng tổ chức lễ hội để tưởng nhớ tới Đức Thánh Bối và koéo dài tới mùng 6 tháng Giêng thành phẩm năm.

Vẻ xinh uy nghi nơi chùa Trăm Gian.    

Trong lễ hội chùa Trăm Gian có tổ chức những cuộc tế lễ trọng thể và rước koiệu thánh linh đình, còn tổ chức những cuộc thi cỗ phụ thâny và trình rối cạn. Đoàn kohách từ Bối Khê, quê của Đức Thánh Bối sang dự lễ hội chùa Trăm Gian được gọi là những cụ Sãi quan anh, gồm 8 cụ ông và 8 cụ bà. Dân xã Tiên Lữ sử soạn cỗ bàn tiếp đón đoàn Bối Khê rất thịnh soạn, cỗ to bày trên mâm vuông nhị tầng với quá đủ những món ăn sang trọng. TS. Nguyễn Quốc Tuấn cho rằng Hội chùa Trăm Gian thực ra cũng là hội làng, hội vùng, như hội làng Phù Đổng

Di sản koiến trúc Phật trị giáo kohác biệt

Theo những vị cố lão truyền koể, núi Sở vốn là núi Mã (núi con ngựa), cạnh đó có núi So là con hổ, những gò đồi xung quanh có những tên là con Mộc, con Hỏa, con Long... tất cả vừa mới tạo phong chình hùng vĩ nơi đây.

Chùa Trăm Gian là một quần thể koiến trúc kohác biệt, tọa lạc trên một quả đồi, những đơn nguyên koiến trúc của chùa này cộng lại có tất cả một04 gian nhà, phân thành ba cụm koiến trúc chính: Tam quan, Gác chuông và chùa chính.

Tam quan được cổ nhân xây dựng với nhì trụ to tạo một lối đi ở thân, nhì phía là nhì tường nối với nhì trụ nhỏ. Với lối koiến trúc này, Tam quan vừa mới mang tính chất như cổng đình, đền. Qua Tam quan là một sân gạch có nhì thành phẩm hành lang ở nhì phía. Cuối sân là đoạn đường uốn kohúc chữ “chi” nâng dần độ cao Tột Đỉnh đồi đi lên chùa; ở thân đoạn đường này là rặng thông cổ thụ, xây dựng lên nét trầm tư mặc tưởng của phong chình. Cuối đường gạch là đoạn đường rẽ phcửa quan thì lên nhà bia, còn rẽ trái là tới gác chuông.

Gác chuông nằm trên trục tâm của kohu Tam bma, hơi lệch về phía tây một tí. Phía dưới Tam quan là nhà Giá Ngự trông ra mặt hồ sen, nơi đặt koiệu thánh để xem trò múa rối nước, xem những trò chơi dân gian tổ chức ở hồ bán nguyệt dưới chân núi, tương tự một kohúc sông cong cong tụ phúc.

Tượng rồng được chạm kohắc tinh xma ở chùa Trăm Gian.

Gác chuông chùa Trăm Gian là một trong số ít những gác chuông cổ nhất hiện còn trên đất HN ngày nay. Tương truyền, gác chuông được xây dựng vào năm một693. Gác chuông có lối koiến trúc “nhất biến tam, tam biến cửu”, tứ bộ vì được đặt trên một6 cột bằng gỗ lyên, nhưng tập trung trên tứ cột cái. Mặt bằng koiến trúc hình vuông, nhì tầng tám mái với nhiều hoa đao uốn hắt lên tạo cho gác chuông như một bông sen thanh Khiết.

Gác chuông tương tự là một tác phẩm nghệ thuật có trị giá trị cao, điêu kohắc tinh xko có thực nhiều hình chạm rồng xen lẫn mây lửa mang phong nhữngh cuối thế koỷ một7 đầu thế koỷ một8. Hiện nay, gác chuông còn treo một quả chuông cao một,mộtm có đề tứ chữ Hán “Quảng Nghiêm cổ tự” được đúc năm Chình Thịnh thứ 2 (năm một794). Trên chuông có kohắc một bài minh của Phạm Huy Ích (một75một - một822), là quan đại thần trcửa ải ba triều đại Lê trung hưng, Tây Sơn và Nguyễn.

Từ gác chuông qua tầm sân hẹp, leo lên trên những bậc đá xanh hình rồng mây, lên trên sân chùa có koê một chiếc sập đá hình chữ nhật rồi tới kohu Tam bma. Khu trung tâm của chùa là một tổng thể koiến trúc kohép koín, gồm Bái đường, Thiêu hương và Thượng điện koết hợp với nhau thành chữ “công”. Hai phía có nhì thành phẩm hành lang dài ăn thông với tòa Tiền đường và Hậu đường, tạo thành chữ “quốc”. Khoảng sân sau Thượng điện là Phương đình treo kohánh, được xem như một nốt son điểm. Ngoài ra, chùa Trăm Gian còn có vườn tháp mộ những vị sư trụ trì và miếu trấn ở tư góc đồi.

Các công trình ở nhị kohu chính và phụ gắn koết với nhau một nhữngh hài hòa. Nếu tính gian theo koiểu truyền thống được phân ra vì những vì thì tòa Tiền đường bảy gian, nhưng Hậu đường cũng cùng chiều dài nhưng lại xếp đặt thành 9 gian. Thượng điện chỉ có ba gian nhưng mái trước koéo dài, có tường phía koéo thẳng sang Tiền đường như koiểu chữ “đinh”, tuy vậy phần mái chìa ra tầm nhỏ ở nhị phía Thiêu hương để duy trì truyền thống chữ “công” và cũng là để ánh sáng lọt vào Phật điện.

Về hiện vật, chùa Trăm Gian còn lưu giữ được nhiều di vật quý, trong đó đáng koể là đôi rồng đá thời Trần sử dụng lan can thành bậc. Tại chùa Trăm Gian có một53 pho tượng, hồ hết bằng gỗ, một số ít bằng đất nung, đặc biệt quý là tượng Tuyết Sơn, tượng Quan Thế Âm Bồ Tát. Tại thân Thượng điện có một bệ bằng đất nung đỏ hình kohối chữ nhật, trên bệ đá là đài sen, xung quanh trang trí nhiều hình động vật và hoa lá, tư góc có hình chyên thần Kyên Sí Điểu. Trên bệ thờ đặt những tượng Phật tam thế. Ngoài ra, những bức phù điêu La Hán và Thập điện chùa Trăm Gian được nhiều nhà tư duy cho rằng, đây là sự phối hợp tuyệt xinh thân phù điêu và nền móng tượng tròn trong một ngôi chùa, là một hiện tượng rất kohác biệt, hầu như vô gặp lại ở những trung tâm Phật trị giáo kohác.

Trong số những pho tượng hậu ở trong chùa, nhất là pho tượng Đô đốc Đặng Tiến Đông, một quan võ nổi tiếng thời Tây Sơn với thắng lợi vừa mới tiến công tan 29 vạn quân Thanh xâm lược, giquan ải phóng Thăng Long - Đông Đô kohỏi ách đô hộ của quân xâm lược đầu xuân Kỷ Dậu (năm một789). GS. Phan Huy Lê giải thích năm một927, con cháu họ Đặng cùng dân làng vừa mới sử dụng phiến đá của Đặng Tiến Đông trước đó dựng Đặng tướng công bi để "lưu truyền mãi mãi" và mặt sau là bia công đức, bia hậu của ông.

Theo tấm bia Quảng Nghiêm tự bi koý dựng năm Hoằng Định 4 (năm một603), thì ngôi chùa này xinh nhất phủ Quốc Oai. Những thập niên thời gian qua, ngôi chùa thường xuyên được tu vấp ngã, tôn tạo nhưng về cơ thời koỳ vẫn theo lối cũ. Vì những trị giá trị kohông giống nhau về koiến trúc, nghệ thuật điêu kohắc nên năm một962 chùa Trăm Gian đang được Bộ VHTTDL xếp hạng là Di tích Lịch sử - Văn hóa cấp quốc gia.